ترجمه سخنرانی Prof. De Cesaris

:: ترجمه سخنرانی Prof. De Cesaris

اسلاید 1
WATER MANAGEMENT IN ARID TERRITORIES AND QUALITY OF URBAN SPACE

مدیریت آب در مناطق خشک و کیفیت فضای شهری

Prof. Alessandra de Cesaris

دانشکده طراحی برنامهریزی و فناوری معماری، دانشگاه ساپینزا رم

14 دسامبر 2023

اسلاید 2

تغییر اقلیم، سوء مدیریت منابع و زیرساخت‌های فرسوده ازجمله دلایل تغییرات در چرخه آب هستند که در سال‏های اخیر شاهد آن هستیم، تغییراتی که باعث ایجاد مشکلات قابل‌توجهی در هرکجا می‌شود.

و اگر در برخی از مناطق سیاره زیاد بودن آب باعث بلایای جدی می‌شوند، در مناطق دیگر آب کمیاب است، بسیاری از مسیرهای آب در حال خشک شدن هستند و عواقب سنگین آن نه‌تنها در بخش اقتصادی- کشاورزی و صنعت- است بلکه بر کیفیت فضای شهری نیز هست.

رودخانه‌های بسیاری که در تاریخ تمدن ما به‌عنوان مناطق قابل سکونت تعریف‌شده‌اند در حال خشک شدن هستند، نه‌تنها در مناطق خشک زمین بلکه در مناطقی هم که به‌صورت بالقوه سرشار از آب هستند نیز این اتفاق می‏افتد.

کشاورزی بخشی است که احتمالاً باید خود را بیشتر با آن سازگار کند، باید دوباره تحول یابد. نوآوری و انواع جدید محصولات زراعی می‌توانند به مقابله با این وضعیت خشک‌سالی جدید کمک کنند.

اما این موضوع به کیفیت و قابلیت زندگی در فضای شهری نیز مربوط می‌شود. و درجایی که این رودخانه‌ها از میان مراکز شهری عبور می‌کنند و باعث تولید و رشد به علت وجود آب می‌شوند، باید قوانین صنعتی و کشاورزی با کیفیت فضای عمومی در کنار هم قرار گیرند.

اسلاید 3

در بسیاری از مناطق، «شکل آب» – شبکه کانال‌ها و انحراف از رودخانه اصلی- چیدمان زمین و فضای شهری را سامان داده است.

بخارا: سیستم کانال‌های رودخانه زرافشان (به معنای واقعی کلمه دارای طلا) با صدها حوض آب، یک فضای عمومی شهری برای قرن‌ها تا اوایل قرن نوزدهم تعریف شد.

در قرن بیستم، نوسازی و توسعه مجدد مشکوک کار می‌کند و بیشتر حوض‌ها و کانال‌ها را تبدیل به مقبره کرده است.

اسلاید4

تصویر 4: نقشه شهر بصره در پایان قرن 18 میلادی نمایش‌دهنده منظر شهری شط العرب

اسلاید 5

قزوین: نقش سیستم آبی در شکل‌دهی منظر باغ‌های سنتی قزوین

قزوین و باغات آن در سال 2020. نقشه، سیستم مدیریت باغ‌های میوه را نشان می‌دهد که بر اساس تقسیم باغ‌ها به مجموعه‌ای از واحدهای نظارتی با سیستم توزیع آب به روش پایین به بالا هستند.

اسلاید 6

تصویر شماتیک در یک مقیاس نشان‌دهنده سیستم توزیع آب به‌صورت موارد زیر است:

کلیه باغ‌ها توسط 5 رودخانه تغذیه می‌شوند.
محدوده‌ای که در آن باغ‌ها از یک جریان آب اصلی که به شاخه‌هایی تقسیم‌شده است، آب استفاده می‏کنند.
در یک محله جایی هست که فقط برخی از موقعیت‌ها به شبکه‌های توزیع آب دسترسی دارند

اسلاید 7

(اسلاید 7 فقط تصویر است)

اسلاید 8

این نشان می‌دهد که چگونه Eugenio Galdieri – بر اساس یک سری از مدارک- دو قرن پیش تصویر شهر را بازسازی کرد.

تالاب اصفهان، اصفهانی که در آن آب نقش برجسته‌ای دارد و آثار ارزشمند آن را بیش‌ازپیش برجسته می‌کند. این شهر به‌طور شگفت‌انگیزی برای این هدف مناسب است و زاینده‌رود آب کافی برای تغذیه مادی‌های بدون آب و کانال‌هایی که با شهر تقاطع پیدا می‌کنند را داشت. کانال‌هایی که دارای سواحل مربعی، پردرخت و روستایی بودند. با بهره‌برداری مناسب از دامنه‌های طبیعی پهناور از حوضه‌ای که بزرگ‌ترین قسمت شهر در آن قرار داشت، امکان این وجود داشت که یک گردش دائمی ایجاد شود در کانال‌هایی که از رودخانه سرچشمه می‏گرفتند و به آن بازمی‌گشتند. در منطقه‌ای که بین رودخانه و کوه به سمت جنوب بود (جلفای امروزی)، آب از تپه‌ای معروف به کوه سفره پایین می‌آمد و به‌صورت آبشارهای کوچک مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.

منبع: Eugenio Galdieri : آب در دنیای باستانی اصفهان تصویر قرن گذشته را به خود جلب می‌کند، ناپلی 1974

اسلاید 9

(اسلاید 9 فقط تصویر است)

اسلاید 10

با نگاه از هتل تراس، شهر در دست تو باز می‌شود. هتل در ساحل رودخانه عریض، با آب اندک و بستری عظیم است اما آب به‌سرعت جاری است چیزی که انتظار نمی‌رود. آب به‌سرعت جریان پیدا می‌کند و یکرنگ آبی تازه زیبا دارد مانند آب ذوب شده. پل از روی بستر رودخانه عبور می‌کند با پله‌های نسبتاً کوچک و این‌ پل زیبا سه ضلع دارد چون در دو طرف دارای دو تونل است به‌صورت سرپوشیده اما بدون جان‌پناه به سمت آب است.گویی تازه ساخته‌شده درصورتی‌که حداقل دو قرن از قدمت آن می‌گذرد. این پل تماماً از آجرهای صورتی زیبا ساخته‌شده و با دید از بالا، یک مسیر طولانی و بی‌عیب و نقص دارد و مانند یک هزارپای بی‌آلایش یک منظره کلی از قرن هجدهم می‌دهد. تقریباً منظره‌ای نظیر Canaletto در انگلیس ایجاد می‌کند به دلیل اینکه یک نور بسیار روشن و سرد دارد، مانند هوایی که در کوهستان مرتفع هست – ما در ارتفاع بیش از 1500 متری هستیم- و خورشید اگرچه در منطقه گرمسیری هست ولی با این ارتفاع معتدل شده است گویی در آب تازه غوطه‌ور شده است. مسلم است که نسیم خشک بهاری دما را مانند بهشت در زمین می‌کند.

اسلاید 11

بسیاری از مسائل حیاتی در منطقه خاورمیانه ناشی از اتخاذ سیاست‌هایی در قرن گذشته است که مربوط می‌شود به مدل‌های مدیریت آب ناپایدار، که اغلب منسوخ‌شده و وارداتی از غرب است که بر کارهای مهندسی بزرگ مانند چاه‌ها، سدها و سدهای بتنی متکی بودند.

بسیاری از سدهای بزرگ در دهه 50 در ایران ساخته‌شده است که با تغییر در کیفیت آب، اکوسیستم را به‌شدت تغییر داده است.

بسیاری از آبراه‌ها به بسترهای بتنی باریک هدایت‌شده‌اند و برخی دیگر دفن شده‌اند.

علاوه بر اینکه عملیاتی که در سال‌های گذشته انجام‌شده‌اند همیشه پایدار نبودند، اکنون این خطر وجود دارد که مدل‌های مرجع آزمایش‌شده در جهان غربی که با فرهنگ، اقلیم و تاریخ بافت‌های موردنظر مناسب نیستند، استفاده شود.

چگونه می‌توان به توسعه مجدد یا قانون‌شکنی در مناطقی که آب کمیاب است اشاره کرد؟

اسلاید 12

امروزه، به نام یک تصور اشتباه از مدرنیته - که از مدل‌های غربی استفاده می‌کند که با مشخصه‌های این مکان‌ها سازگاری ندارند - با کاشتن یک پارک خطی بر روی ساحل‌های برهنه رودخانه، تلاش بیهوده‌ای برای جبران رودخانه‌های بدون آب شده است.

اگر در یک‌زمان آب، با سطح و جریان متغیر آن به فصل وابسته بود، در شرایط امروزی، این باغ محوطه‌سازی شده است که در برابر بستر متروک رودخانه خودنمایی می‌کند.

این‌یک وارونگی غیرقابل‌تصور در کشوری است که علاوه بر چیزهای دیگر، شگفتی باغ ایرانی را اختراع کرده است.

پارک خطی همچنین مقادیر قابل‌توجهی آب مصرف می‌کند و شکستگی بین دو ساحل را که زمانی توسط سیستم فوق‌العاده باغ‌های عمود بر رودخانه به هم متصل می‌شد، تشدید می‌کند.

تا دهه 1970، سواحل رودخانه بایر بود و رودخانه با پل‌های خارق‌العاده‌ای که داشت، مکانی برای تفریح، فراغت و لذت بود.

اسلاید 13

تصویر زیر مربوط به زمانی است که آب با سطح و جریان متغیرش بسته به فصل، بر صحنه حاکم بود.

امروزه این باغ محوطه‌سازی شده است تا در برابر بستر متروک رودخانه خودنمایی کند.

اسلاید 14

چیتگر، پراکندگی شهری جدید برای طبقه متوسط در منطقه 22، در اطراف دریاچه مصنوعی (دریاچه شهدای انقلاب) ساخته شد، که توسط یک کمربند سبز احاطه‌شده است و از طریق اقدامات هیدرولیکی عظیم با منحرف کردن آب از رود «کان» به‌دست‌آمده است.

این عملیات نه‌تنها از منظر برنامه‌ریزی، بلکه در رابطه با تصویر کلی، مدل‌های شهرنشینی شمال اروپا را به‌عنوان مرجع در نظر گرفته است.

اما ساخت یک مخزن 132 هکتاری با حدود ده میلیون مترمکعب آب در کشوری که آب یک منبع کمیاب و گران‌بها است چه فایده‌ای دارد؟

ما به استراتژی‌های مدیریت منابع آب نیاز داریم که با زمینه‌های این حوزه‌ها هماهنگ باشد.

ما به راه‌حل‌های طراحی نوآورانه‌ای نیاز داریم که از طریق طراحی معماری، بحران آب را به فرصت تبدیل کند.

اسلاید 15

در این چارچوب با توجه به فوریت‌های مبرم و نداشتن چشم‌انداز، سعی می‌کنم ، بر برخی استراتژی‌های ممکن، که موضوع تحقیق و آزمایش انجام‌شده در طول زمان بوده به‌عنوان بخشی از مطالعاتم در مورد سرزمین‌های فلات ایران تمرکز کنم.

راهبردها

1 توپوگرافی‌های چند سطحی

2 فن‌آوری‌های هیدرولیک ادغام‌شده در فضای عمومی

3 بازنگری در خاک‌ریزها

4 تصفیه گیاهی باغ‌ها

5 بازآفرینی شهری و شبکه قنات

اسلاید 16

یکی از راهبردهای ممکن، طراحی از طریق مدل‌سازی زمین، توپوگرافی‌های چند سطحی است که قادر به هدایت کمی آب در امتداد سواحل است، جایی که شهر به رودخانه می‌رسد.

بنابراین، موضوع فعال کردن مجدد رابطه بین شهر و رودخانه، معنا و شکل دادن به این فضاهای خالی از طریق راه‌حل‌های همه‌کاره است، راه‌حل‌هایی که قادر به تعریف "الاستیک" هستند، منظور مناظری که نسبت به وجود یا عدم وجود آب تغییر می‌کنند و عملکرد هیدرولوژیکی تاریخی را حفظ می‌کنند.

بستر خشک رودخانه نیز می‌تواند منبعی از فضا باشد.

در این پروژه، بستر وادی میزبان چندین مکان بازی و ورزشی در سطوح مختلف است، که امکان آب‌گرفتگی در آن وجود دارد. درعین‌حال، در فصول خشک، آبیاری توسط فاضلاب بازیافتی انجام می‌شود.

اسلاید 17

بستر وادی میزبان چندین مکان بازی و ورزشی در سطوح مختلف است که امکان آب‌گرفتگی وجود دارد. درعین‌حال، در فصول خشک، آبیاری توسط فاضلاب بازیافتی انجام می‌شود.

اسلاید 18

(اسلاید 18 فقط تصویر داشت)

اسلاید 19

وادی حنیفه وادی است که 120 کیلومتر در ریاض امتداد دارد و مهم‌ترین منبع طبیعی در شبه‌جزیره عربستان است. پروژه احیای محیطی وادی حنیفه موریاما و تسیما برای حل سیل فصلی با عریض کردن بستر وادی، کاهش شیب سیلاب‌ها و ساخت مخازن جمع‌آوری در دو طرف به همراه مسیرهای عابر پیاده و مکان‏های تفریحی ، برنامه‌ریزی کرده است.

یک سری از سرریزها نیز در طول توسعه پروژه برای پشتیبانی از اکسیژن‌رسانی آب ادغام شدند.

فضای عمومی جدیدی برای شهر ریاض با مسیرهای عابر پیاده و مکان‌های تفریحی ایجاد شد.

اسلاید 20

(اسلاید 20 فقط تصویر است)

اسلاید 21

کانال‌کشی جریان کمی از آب در طول سواحل، در محلی که شهر با رودخانه برخورد می‌کند.

این شاید راهی برای تفسیر مجدد رابطه پیچیده شهر اصفهان و آب آن به روشی معاصر باشد.

اسلاید 22

بستر خشک رودخانه نیز می‌تواند منبعی از فضا در منطقه مرکزی باشد، با فرض ایجاد جزایر کوچک با باغ‌ها و امکانات رفاهی با زیرزمین که می‌تواند در سطوح مختلف سیلابی شود.

اسلاید 23

فن‌آوری‌های هیدرولیک ادغام‌شده در فضای عمومی

یکی دیگر از استراتژی‌های ممکن، یکپارچه‌سازی تنظیم جریان آب و سیستم‌های مدیریتی با زیرساخت‌های چندوظیفه‌ای نسل بعدی است که می‌توانند خدمات موردنیاز شهر معاصر، فضاهای عمومی، سیستم‌های جمع‌آوری زباله و/یا تصفیه‌خانه‌های فاضلاب را ارائه دهند.

این کارخانه با فضای تفریحی و آموزشی ادغام‌شده است.

اسلاید 24

اصلاح رابطه جدید بین فضای عمومی و زیرساخت‌های فنی، به‌ویژه در مورد مدیریت و حاکمیت مدیریت آب و پسماند.

این تجهیزات با پل عابر پیاده و تفرجگاه عابر پیاده در امتداد رودخانه ادغام می‌شود.

اسلاید 25
برای استفاده حداکثری از انرژی آبی، چهل آسیاب آبی که با کارگاه‌ها و مسکن ادغام‌شده بودند در زیر پل سد در طول زمان ساخته شدند. ایستگاه تأمین برق مستوفی نیز تا سال 1940 فعال بود.

این مثال به‌وضوح نشان می‌دهد که چگونه مارها و فناوری‌های هیدرولیک می‌توانند به‌طور ایمن با سیستم تولید، فضای مسکونی و حتی شهری ادغام شوند.

اسلاید 26

(اسلاید 26 فقط تصویر داشت)

اسلاید 27

کارگاه طراحی، PDTA Sapienza - تغییر اقلیم و فضای شهری

رودخانه‌های چند سطحی آب دانشکده معماری، دانشگاه ساپینزا، 19-23 سپتامبر 2022

این کارگاه بخشی از بحث و آزمایش در مورد طراحی معماری و شهری مقاوم در برابر تغییرات آب و هوایی است و به بررسی احتمالات استفاده مجدد از بستر رودخانه‌ها در شهرهای مهمی مانند جنوا، مالاگا و اصفهان می‌پردازد.

این بستر رودخانه‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی و مجموعه‌ای از کارهای هیدرولیکی انجام‌شده درگذشته، امروزه با تغییر شدید - گاه حتی عدم وجود - در سطح آب مشخص می‌شود.

این‌ها نواحی مرکزی بافت شهری هستند که برای گنجاندن طیف وسیعی از فعالیت‌ها و فضاهای عمومی شهرهای معاصر از طریق طراحی راه‌حل‌هایی هستند که قادرند شرایط تغییر سطح آب از یک مشکل به فرصتی برای ساخت مناظر پویا و مکان‌های هویتی تبدیل کنند.

اسلاید 28

بازطراحی بستر رودخانه

کارگاه طراحی،

PDTA Sapienza

تغییر آب‌وهوا و فضای شهری

چند سطحی

دانشکده ریورز

معماری،

ساپینزا

اسلاید 29

(اسلاید 29 فقط تصویر است)

اسلاید 30

در شیراز رودخانه خشک (رودخانه واقعاً خشک) تا اواسط قرن بیستم به‌طور متناوب با سیل در دوره خشکی و مماس بر ساختمان‌های شهری جریان داشت. با توسعه شهر، رودخانه در فضای جدید توسعه‌یافته شهر قرار گرفت و بین دو خاک‌ریز مهارشده بود، در میان دیگر موارد، از خطر سیلابی که احتمالاً به دلیل گل‌ولای کانالی که از دروازه قرآن می‌آمد، جلوگیری نمی‌کرد.

مجموعه‌ای از فعالیت‌های ناهمخوان مانند پارکینگ‌ها و ساختمان‌های غیرقانونی در امتداد خاک‌ریزها ایجاد شد. برخی پیشنهاد‌ها برای بازسازی سواحل، ایجاد حوضچه‌های جمع‌آوری برای هرگونه بارندگی اضافی در بالادست شهر، بازگرداندن ارزش اکولوژیکی به محوطه رودخانه داده شد و ازجمله دیگر موارد ، عبور پرندگان مهاجر هرساله بود.

اما بازطراحی سواحل می‌تواند یک فرصت استراتژیک بیشتر برای بازسازی مناطقی از شهر معاصر باشد که بدون پیروی از هیچ‌گونه قاعده‌ای، رشد بی‌نظمی داشته و کاملاً فاقد خدمات هستند.

اسلاید 31

در منطقه جغرافیایی هلال حاصلخیز و دریای مدیترانه، جایی که باغ نقش تعیین‌کننده‌ای در روند انسانزایی داشته است، آیا تصور انواع جدیدی از باغ‌های گیاهی که تفسیری جدید از باغ ایرانی ارائه می‌دهند، مشروع نیست؟

در مورد خاص اصفهان، می‌توان به سیستم باغی برای رساندن آب تصفیه‌شده به مادی یا زاینده‌رود فکر کرد.

این کار می‌تواند راهی برای تغذیه این آبراه‌ها باشد، درحالی‌که راهروهای بازآفرینی شهری را عمود بر رودخانه و موازی محور تاریخی شهری چهارباغ تعریف کند.

اسلاید 32

(اسلاید 32 فقط تصویر است)

اسلاید 33

(اسلاید 33 فقط تصویر بود)

اسلاید 34

جمع‌آوری آب از قنات‌ها - که در غیر این صورت از بین می‌رفت - مخازنی برای آبیاری باغ‌ها یا اهداف دیگر

این مکان‌های ذخیره آب می‌توانند فضاهای عمومی جدیدی را در شهر معاصر بگنجانند.

اسلاید 35

(اسلاید 35 فقط تصویر است)

پایان